Gisteren presenteerde de nieuwe coalitie van Kies Lokaal, D66, CDA en PvdA het akkoord dat zij hebben gesloten. De inbreng van GroenLinks staat hieronder.
De nieuwe kleren van de keizer
De meesten van u kennen waarschijnlijk “De nieuwe kleren van de keizer”, een beroemd sprookje van Hans Christian Andersen. Het gaat over een keizer die al zijn geld uitgeeft aan kleren. Maar (ik citeer de moderne rijmversie van Roald Dahl) “kleren kunnen gevaarlijk zijn, voor ’n keizer met ’n minibrein. Bij hem kwamen op de eerste plaats zijn kleren, en de mensen ’t laatst.” De keizer wordt slachtoffer van twee oplichters die claimen een stof te kunnen maken die onzichtbaar is voor iedereen die niet deugt voor zijn ambt of onvergeeflijk dom is. De oplichters zitten vlijtig te werken aan lege weefstoelen maar iedereen die komt kijken prijst hun prachtige stof uit angst voor dom of incompetent te worden uitgemaakt. Als de keizer zelf polshoogte gaat nemen durft ook hij niet te zeggen dat hij niets ziet. De bedriegers worden geridderd en de nieuwe kleren van de keizer zijn het gesprek van de dag in het hele koninkrijk.
De afloop van dit verhaal zal ik u natuurlijk niet onthouden maar voor nu is het voldoende om vast te stellen dat ik bij het lezen van het coalitieakkoord telkens aan dit sprookje moest denken. De nieuwe coalitie kondigt met veel bombarie een “nieuwe politiek” aan, een “cultuuromslag” naar een “participerende gemeente”. Een hoop grote woorden. Na lezing van het akkoord kunnen wij niet anders dan concluderen dat ze vooral nodig zijn om te verhullen dat de nieuwe coalitie op de inhoud weinig nieuws te melden heeft. En wat je doe dan? Dan vlucht je in de vorm.
Laten we beginnen met de punten in het akkoord waar we het mee eens zijn: we zijn blij dat er een fietsbeleidsplan komt, dat er een nieuw groenbeleidsplan wordt opgesteld en onderschrijven het belang van het bouwen van betaalbare woningen. Wie niet? Behoud van de basisschool in het dorp, opknappen van de Werf in Egmond aan Zee, een positieve houding ten aanzien van een dierenasiel en een half miljoen euro subsidie voor Kranenburgh. Allemaal prima: dat is ook niet vreemd want het is de voortzetting van staand beleid en was al opgenomen in het vorige akkoord. Niets nieuws onder de zon dus. Natuurlijk zijn we heel blij dat de coalitie gaat uitvoeren wat GroenLinks heeft bedacht. Een “financiële buffer” om tegenvallers bij de decentralisaties op te vangen klinkt ook goed. Maar misschien kan meneer Mesu aangeven wat de coalitie precies wil. Is dat extra geld bovenop de voorziening transitiekosten van een half miljoen die er al is? Aan welk bedrag denkt de coalitie? Waar wordt dat van betaald? Is het incidenteel of structureel geld?
Wat zorgelijker stemt is dat veel zaken in het akkoord niet of nauwelijks uitgewerkt zijn of zo geformuleerd dat onduidelijk is wat er wordt bedoeld. Wordt de sporthal in Egmond aan Zee nu gebouwd bij de Wal of op het Watertorenterrein als er geen fusie komt tussen Egmondia en Zeevogels? Zegt de nieuwe coalitie nu echt dat de hoofdvestiging van de bibliotheek in Bergen mogelijk gaat sluiten deze raadsperiode? En de exploitatie van De Beeck moet opnieuw worden aanbesteedt binnen de huidige financiële kaders. Staat daar nou dat als het duurder wordt (wat heel waarschijnlijk is) het zwembad wordt gesloten? Dat wordt geen inhaalslag voor Egmond, maar een kaalslag in Bergen! Eén van de vijf geboden van de nieuwe politiek is open, transparante en begrijpelijke communicatie: het akkoord is daar in ieder geval geen erg geslaagd voorbeeld van.
Echt zorgelijk wordt het als de nieuwe coalitie concreet wordt over de lokale lasten. De coalitie stelt voor volgend jaar de OZB en de rioolheffing niet te verhogen. Hoeveel dat kost wordt echter niet gezegd. Ik kan het u wel vertellen. Het kost meer dan 300.000 euro. Gesuggereerd wordt om de nullijn deze hele periode te hanteren. Dat kost nog veel meer. Dat zijn politieke keuzes, keuzes die ook passen bij de belofte die Kies Lokaal aan onze inwoners heeft gedaan. Maar kom dan wel met een dekking. Leg dan wel uit waar dat van betaald moet worden en wat de kiezers niet krijgen. Op dat punt is het akkoord oorverdovend stil.
En wat gebeurt er met de belofte van Kies Lokaal dat de lokale lasten niet zouden stijgen? Die belofte wordt nu al gebroken. In 2015 wordt de afvalstoffenheffing immers wel verhoogd. Hoezo andere keuzes maken en een nieuwe politiek? GroenLinks is nog niet uit de coalitie of het potverteren begint al. De provincie heeft de gemeente na jaren van zorgvuldig financieel beleid eindelijk het predikaat goed gegeven voor onze begroting. Iets om trots op te zijn. Met de nieuwe coalitie staan we straks weer onder curatele en dat wil toch niemand, laten we eerlijk zijn.
Schrijnend is ook wat er niet in het akkoord staat. Gebod nummer 1 van de nieuwe politiek is dat elke kern belangrijk is. Maar over Bergen aan Zee staat helemaal geen letter in dit akkoord. Is Bergen aan Zee het nieuwe Atlantis van de gemeente, verdwenen op de bodem van de Noordzee? Is de coalitie vergeten dat er een intensief traject loopt met inwoners en ondernemers uit de kern, een uitwerking van de structuurvisie die de vorige raad heeft vastgesteld. De plankosten voor dat traject zijn alleen nog voor dit jaar begroot. Gaat de nieuwe coalitie dat traject voortzetten? En wordt er dan ook geld voor vrijgemaakt in de begroting? En waar wordt dat van betaald? Misschien dat mevrouw Luttik-Swart als fractievoorzitter van de grootste partij die zelfs in haar naam pleit voor ‘kernen in evenwicht’ opheldering kan geven aan de inwoners van Bergen aan Zee. Is de coalitie Bergen aan Zee vergeten? Wordt het traject voortgezet? Reserveert de nieuwe coalitie plankosten voor 2015? En voor de jaren erna? De gemeente zijn we samen, alleen Bergen aan Zee mag blijkbaar niet meedoen.
De kern van de nieuwe politiek wordt gevangen in één zin uit het akkoord: “De gemeente bepaalt niet wat goed is maar sluit aan bij de wensen en behoeften van haar inwoners”. Laat er geen misverstand over bestaan: ook GroenLinks wil dienstverlening dichtbij inwoners organiseen en kwam zelf met een initiatiefvoorstel over burgerparticipatie. Met inwoners Bergen verzetten is voor ons een speerpunt. Maar de nieuwe politiek miskent de kern van het politieke: namelijk dat wensen conflicteren en behoeften verschillen. Het is dan aan de politiek om een afweging te maken. En ja, dan bepaalt de gemeente dus wat goed is. Nieuwe politiek leidt of tot het weglopen voor je verantwoordelijkheid omdat je geen keuze wilt maken tussen conflicterende claims of tot cliëntelisme omdat je als overheid een bepaalde wens voorrang geeft. Geen van beiden zijn naar de mening van GroenLinks wenselijk: doet u ons maar gewoon echte politiek waar mensen nog hun verantwoordelijkheid namen op basis van een afweging van alle belangen.
Mevrouw de voorzitter, tot slot willen wij nog een aantal opmerkingen maken over de portefeuilleverdeling en de kandidaat wethouders.
Laten we met het moeilijkste beginnen: de kandidatuur van oud GroenLinks raadslid mevrouw Rasch voor D66. GroenLinks was net zo verrast als andere partijen door haar overstap. Zij heeft op geen enkel moment de ambitie kenbaar gemaakt om wethouder te worden. Wij zijn ook op geen enkel moment geconsulteerd: niet door haar en niet door D66. Misschien zijn daar allerlei redenen voor geweest, maar fatsoenlijk of collegiaal is het niet. Wat voor ons zwaarder weegt is de vraag of mevrouw Rasch voor ons nog geloofwaardig is als politica nu zij van het ene op het andere moment haar principes inruilt alsof het een nieuwe garderobe is. Wij kunnen niet anders dan die vraag met “nee” beantwoorden en om die reden zullen we tegen haar benoeming stemmen.
Wij zullen ook tegen de benoeming van de andere wethouders stemmen. Wij hechten er aan om te benadrukken dat ons stemgedrag niet gebaseerd is op een oordeel over de persoonlijke kwaliteiten van de kandidaten. Er is geen opleiding voor het wethouderschap en wij gaan er van uit dat alle partijen naar beste eer en geweten geschikte kandidaten denken voor te dragen. Waarom stemmen we dan toch tegen? Om een duidelijk en hopelijk niet mis te verstaan signaal af te geven dat wij grote moeite hebben met de voorlopige portefeuilleverdeling zoals deze door de coalitie via een persbericht naar buiten is gebracht. Ten eerste, omdat Kies Lokaal niet de door haar gewenste twee wethouders heeft gekregen, maar nu één wethouder levert met werk voor twee. De portefeuilleverdeling is heel erg onevenwichtig. Ten tweede, omdat die ene wethouder financiën en ruimtelijke ordening in zijn portefeuille heeft. Die combinatie heeft in deze gemeente in het recente verleden voor problemen gezorgd en ook de commissie Operatie Schoon Schip die onderzoek deed maar de bestuurscultuur in de provincie Noord-Holland concludeert in haar eindrapport dat de combinatie beter kan worden voorkomen. Wij weten niet waarom de coalitie heeft gekozen voor deze verdeling, we gaan er ook niet over, maar willen dit signaal hier wel in alle duidelijkheid afgeven. Het is aan het college om er volgende week een verstandig besluit over te nemen.
Ik ga afronden. Terug naar de keizer en zijn kleren. Op het gevaar af dat de fractie van GroenLinks voor dom wordt uitgemaakt of als incompetent wordt weggezet willen wij luid en duidelijk uitgesproken hebben dat we helemaal niets zien. De nieuwe kleren van de coalitie bestaan niet. In het sprookje van Andersen besluit de keizer na zijn bezoek aan de oplichters de kleren aan het volk te tonen in een grote optocht. Tijdens de optocht is ook de bevolking in eerste instantie vol lof over de nieuwe kleren van de keizer: weergaloos mooi vindt men het.
“‘Wat een verrukkelijke sleep heeft hij daar toch aan zijn opperkleed! Wat zit dat mooi!’ Niemand wilde laten merken, dat hij niets zag, want dan deugde hij niet voor zijn ambt, of was heel dom. Geen van ’s keizers kledingstukken had zo’n opgang gemaakt.
‘Maar hij heeft niets aan!’ zei een klein kind. ‘Here God, uit de mond van kinderen zul je de waarheid horen!’ zei de vader; en de ene fluisterde tegen de ander, wat ’t kind gezegd had. ‘Hij heeft niets aan,’ zegt een klein kind, ‘hij heeft niets aan!’ ‘Maar hij heeft helemaal niets aan!’ Riep tenslotte het hele volk. En het liep de keizer koud langs de rug, want hij vond, dat ze gelijk hadden, maar hij dacht: ‘k moet het nu maar tot het einde volhouden.’ En toen hield hij zich nog trotser, en de kamerheren schreden verder en hielden een sleep vast, die er helemaal niet was.”
Wij zullen met belangstelling volgen hoe lang de nieuwe coalitie denkt: “Nu moeten we het maar tot het einde volhouden”. Wij zijn er van overtuigd dat onze inwoners snel zullen inzien dat de nieuwe kleren van de coalitie gewoon niet bestaan. Als zij dan zoeken naar een constructief, kwalitatief en eerlijk politiek verhaal kunnen ze altijd bij GroenLinks terecht.
Alwin Hietbrink 